Het verhaal van de Kanaalkom
Alfredo De Gregorio: "In juli 1998 nam ons bureau haar intrek in de Gelatines-fabriek in de Kanaalkom. Het is ook in die tijd dat bij mij de idee groeide dat er meer te doen was met het erg desolate terrein. Ik geloofde er zo erg in dat ik in 2001 met wat zakenpartners ben overgegaan tot oprichting van NV Kanaalkom en aankoop van de Limburgia-site. In feite is op dat moment de bal 'Kanaalkom' aan het rollen gegaan. En het traject dat sindsdien is afgelegd is ronduit immens te noemen."
Enkele data:
* 1996: opmaak eerste schetsen masterplan
* januari 2001: opmaak masterplan t.b.v. het BPA
* juli 2002: goedkeuring masterplan door Stad Hasselt
* februari 2003: opmaak BPA
* 22 juli 2004: goedkeuring BPA door de Stad
* begin 2005: aanvang ontwerp Via Palladio
* midden 2005: aanvang ontwerp De Kaai
* 26 april 2005: goedkeuring BPA door Minister
* april 2008: opmaak Inrichtingsplan 'Havenkwartier
* 28 mei 2009: goedkeuring Inrichtingsplan door de Stad
* 2009: voltooiing project Via Palladio
* 2010: voltooiing fase 1 van De Kaai
* eind 2013: voltooiing fase 2 van De Kaai
* januari 2014: indienen bouwaanvraag Havenkwartier
* 2015: start der werken Havenkwartier
* 26 maart 2020: opening Quartier Bleu
* mei 2020: sluiting Quartier Bleu o.w.v. Covid 19
* mei 2020: einde der werken (behalve woonblok op hoek Stokerijstraat-A.Hertzstraat én een deel van de afwerking)
* eind 2020: voltooiing van de binnenafwerking
* midden 2021: uitgestelde heropening
"Sinds mijn eerste betrokkenheid is er dus een traject van zo'n 25 jaar verlopen."
De desolate Hasseltse Kanaalkom had door de aanwezigheid van het magische water en de nabijheid van het stadscentrum heel wat potentieel om een nieuw, boeiend stadskwartier te worden. Het BPA 'Blauwe Boulevard' omvat drie zones met onderscheiden karakters en sferen: ‘De Kanaalwijk’ (tussen Havenkwartier en Grote Ring), ‘Het Havenkwartier’ (tussen Groene Boulevard en Gelatinewijk) en ‘De Gelatinewijk’ (aan de overkant van het water). Een vierde zone binnen het BPA is 'het Demerpark': een belangrijke link tussen de Hasseltse binnenstad en de groene gebieden buiten het centrum. Voor meer uitleg: zie verderop.
Alfredo De Gregorio: “Een project van deze omvang, looptijd en complexiteit vraagt ook wat historische situering. Het is bij wijlen een episch, geladen, emotionele aangelegenheid geweest, met veel vertwijfeling, maar met ook veel momenten van intense schoonheid. Het verhaal is minstens zo interessant als de architecturale verschijningsvorm.
Er is al sprake van de ontwikkeling van de Kanaalkom van begin jaren '90. De ontwikkelaar Trema had toen namelijk de idee om op de Gelatines-site een winkelcomplex uit te bouwen. Onder druk van de toenmalig oppositie werd dit project toen afgeblazen (in 1995 nam Steve Stevaert de burgemeestersfunctie over).
Toen wij met Aldo Rossi het Oud Gasthuis renoveerden, vonden wij beiden al dat dit project de aanzet was van de toekomstige ontwikkeling van de Kanaalkom. Aldo heeft er samen met ons zelfs eerste ideeën voor uitgewerkt. Wij spreken dan over begin 1997 (Aldo is 4 sept 1997 overleden). De drang om iets met die fascinerende Kanaalkom te doen, was blijkbaar zo groot dat we er midden 1998 met ons bureau naar verhuisd zijn. De Gelatinesfabriek werd onze nieuwe stek.
In september 1998 heb ik dan een eerste stedenbouwkundig attest aangevraagd voor de ontwikkeling van de Kanaalkom. In de loop van 2001 heb ik dan samen met René Daniëls (toen Stadsbouwmeester van de Stad Antwerpen) een masterplan opgemaakt voor de Kanaalkom. Toen Limburgia te koop kwam, heb ik samen met een bevriende zakenpartner, nv Kanaalkom opgericht en Limburgia gekocht. Dit was het echte startmoment voor de Kanaalkom. Op een deel van die eigendom hebben we dan later het project Via Palladio (met Kolmont) gebouwd. In juli 2002 besliste de Stad om op basis van dit masterplan het BPA 'Blauwe Boulevard' op te maken. De naam werd bedacht door Steve Stevaert.
Na de eerste aftastende jaren, werd de ontwikkeling van de Kanaalkom toen stilaan reëel.
Een eerste schetsontwerp werd door ons opgemaakt tegen het eind van 2003. Dit werd dan gebruikt om bij alle overheden op een concretere manier de randvoorwaarden van het BPA-in-opmaak af te tasten. Deze onderzoekende werkmethode was toen erg nieuw, maar heeft wel degelijk zijn vruchten afgeworpen.
In de loop van 2003 zijn we gestart met het onderzoekswerk voor ons boek ‘Passione Urbana’. Speciaal daarvoor hadden we filosoof Johan Sanctorum in dienst genomen. En zoals ik al in het voorwoord stelde: alles begon op zijn plaats te vallen. We hebben onze filosofie omtrent stedelijke identiteit en leefbare steden volledig in het project Kanaalkom/Havenkwartier verwerkt. En het gaat niet alleen over typologie, materiaalgebruik, schaal, groen,…, het gaat ook over stedelijke hiërarchie. Stadskwartieren hebben een bepaalde hiërarchie nodig, om samen een samenhangend geheel te kunnen vormen. We hebben heel bewust het project Via Palladio sober, haast onopvallend, ontworpen. De Kaai (ontwikkelaar Kempenland), aan de overkant van het water, hebben we meer detail en allure meegegeven. Maar het Havenkwartier zou de kers op de taart moeten worden. Vertrekkend van aansluitende architectuur met de wijk H.Hart, moest architectuur langsheen de toekomstige avenue (de Champs Elysé van Hasselt) de nodige grootstedelijkheid en allure uitstralen. En tot mijn grote vreugde omarmde Antonio Citterio deze filosofie als een vanzelfsprekendheid, zelfs als een grote opluchting. De genius loci was terug van weggeweest!"
Antonio Citterio
Midden 2005 nam nv Prowinko mijn aandelen over. Met Prowinko (gespecialiseerd in stedelijk winkelvastgoed) kreeg nv Kanaalkom een duidelijker ontwikkelaarsprofiel. Prowinko was een grote voorstander van het betrekken van een ‘internationale’ architect in het project. Ikzelf had daar niet zo veel moeite mee. Extra kwalitatief vers bloed kon het project alleen maar ten goede komen. Ik had net een erg aangename samenwerking met Norman Foster achter de rug (Oosterweelverbinding Antwerpen). Een tweede samenwerking lag haast voor de hand. Toch zijn we na maandenlange onderhandelingen, spijtig genoeg niet tot samenwerking gekomen over Kanaalkom. Toevallig had ik via Andrea Leonardi (ex Aldo Rossi) Antonio Citterio leren kennen. Bij mijn eerste bezoek aan Antonio in 2007, was hij gelijk akkoord om in te stappen. Tot op vandaag nog steeds een wonderlijke samenwerking. Ons eerste ontwerp is tot stand gekomen mits intense en enorm positieve samenwerking met de stad Hasselt. Ook de hogere overheden (Stedenbouw, AWV, OMW, Scheepvaart, de Lijn, Aquafin, Ovam, Infrax,….) hebben enorm positief meegewerkt. Het was bij wijlen een echt titanenwerk: van het bedenken van een nieuw tracé voor de collector en de complexe nutsleidingen, het intekenen van de spoorbedding voor de geplande Spartacuslijn, onderhandelingen voor het verlagen van de kanaaloevers, tot analyseren van eigendomssituaties, enz… Kortom bijzonder complex. En steeds in intens overleg met alle betrokken partijen. Met als resultaat een project waar iedereen achterstond en dat op 28 mei 2009 in de vorm van een goedgekeurd Inrichtingsplan door de stad werd bekrachtigd (zoals opgelegd in het BPA). Het eerste afgerond schetsontwerp was een feit. De rest van 2009 hebben we gebruikt om het schetsontwerp op bouwaanvraagniveau te krijgen. Eind 2009 waren we zo ver.
Wisselend aandeelhouderschap
Blijkbaar was toen voor Prowinko het spannendste achter de rug, want op 1 maart 2010 hebben ze hun aandelen verkocht aan Fortis Real Estate (nu AG Real Estate). AG Real Estate vond het noodzakelijk om andere accenten te leggen, o.a. het creëren van een overdekte winkelstraat. Wat startte als een kleine aanpassing van de winkel-lay-out mondde uit in een compleet hertekend project. Maar de krachtlijnen bleven overeind. En eind 2011 was ook deze aanpassing een feit. Het uiteindelijke ontwerp werd in het paasweekend van 2013 via de krant publiek gemaakt. Maar ondertussen groeide bij verschillende partijen de overtuiging dat de aanpak van AG Real Estate niet de juiste was. Eind augustus 2013 stapte AG Real Estate dan eveneens uit en droeg haar aandelen over aan de Matexi Groep. In heel dat wisselend aandeelhouderschap bleef Justin Onclin aan boord. Matexi nam na haar instap het voortouw in het projectmanagement. Gelukkig zette nv Kanaalkom haar insteek terug op één lijn met de oorspronkelijke visie van de architecten. Alle betrokken overheidspartijen bleven dan ook aan boord. De vergunningsaanvraag werd begin februari 2014 ingediend. In 2015 konden de werken eindelijk starten.